Integratsiya (lotincha "integratio" tiklash, to'ldirish, birlashtirish) tushunchasi keng qamrovli bo'lib, turli sohalarda har xil ma'nolarni anglatishi mumkin.
Umumiy ma'noda integratsiya bu alohida elementlarning bir butunlikka birlashishi, aloqalarning mustahkamlanishi va o'zaro bog'liqlikning oshishi jarayonidir.
Ijtimoiy fanlarda integratsiya deganda, odamlarning, guruhlarning yoki madaniyatlarning jamiyatga moslashuvi, uning normalari, qadriyatlari va institutlari bilan uyg'unlashuvi tushuniladi.
Bu jarayon immigrantlarning yangi mamlakatga ko'chib kelishi, etnik guruhlarning bir davlat doirasida yashashi yoki ijtimoiy marginalizatsiya holatida bo'lgan shaxslarning jamiyat hayotiga qaytishi kabi vaziyatlarda muhim ahamiyat kasb etadi.
Ijtimoiy integratsiya muvaffaqiyatli kechishi uchun tolerantlik, o'zaro hurmat va teng imkoniyatlar yaratish zarur.
Iqtisodiyotda integratsiya bu davlatlar o'rtasida iqtisodiy aloqalarning chuqurlashuvi, tovarlar, xizmatlar, kapital va ishchi kuchining erkin harakatlanishi, savdo to'siqlarining olib tashlanishi, iqtisodiy siyosatning muvofiqlashtirilishi jarayonidir.
Integratsiyaning turli shakllari mavjud: erkin savdo zonasi, bojxona ittifoqi, umumiy bozor, iqtisodiy va valyuta ittifoqi.
Integratsiya davlatlarga iqtisodiy o'sishni tezlashtirish, raqobatbardoshlikni oshirish, resurslardan oqilona foydalanish va iste'molchilar uchun kengroq tanlov imkoniyatini yaratishga yordam beradi. Yevropa Ittifoqi iqtisodiy integratsiyaning eng yorqin namunalaridan biridir.
Siyosatshunoslikda integratsiya bu davlatlarning siyosiy, ijtimoiy va iqtisodiy sohalarda birgalikda harakat qilishga qaratilgan jarayon. Bu jarayon turli xalqaro tashkilotlar, shartnomalar va kelishuvlar orqali amalga oshiriladi.
Siyosiy integratsiya davlatlar o'rtasida tinchlik va xavfsizlikni ta'minlash, global muammolarni birgalikda hal etish, demokratiyani rivojlantirish va inson huquqlarini himoya qilishga xizmat qiladi.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti siyosiy integratsiya sohasidagi muhim institutlardan biri hisoblanadi.
Texnologiya sohasida integratsiya bu turli xil apparat va dasturiy ta'minot komponentlarining birgalikda ishlashini ta'minlash, ma'lumotlar almashinuvini soddalashtirish va tizimlarning samaradorligini oshirish jarayonidir.
Integratsiya turli platformalar, dasturlar va qurilmalar o'rtasida uzluksiz ishlashni ta'minlash uchun zarur.
Masalan, korporativ darajadagi integratsiya (Enterprise Integration) turli bo'limlar va tizimlar o'rtasida ma'lumot almashinuvini avtomatlashtirish, biznes jarayonlarini optimallashtirish va qaror qabul qilishni yaxshilashga qaratilgan.
Matematikada integratsiya bu differensial hisobga teskari bo'lgan amal, ya'ni funksiyaning integralini topish jarayoni. Integral funksiyaning egri chizig'i ostidagi yuzani hisoblash, hajm, uzunlik va boshqa miqdorlarni aniqlashda qo'llaniladi.
Integratsiya fizika, muhandislik va boshqa ko'plab fanlarda keng qo'llaniladi. Biologiyada integratsiya bu organizmning turli a'zolari va tizimlarining muvofiqlashtirilgan holda ishlashini ta'minlash jarayoni. Nerv, endokrin va immun tizimlari organizmning integrativ funktsiyalarini amalga oshiradi.
Masalan, nerv tizimi sezgi organlaridan keladigan ma'lumotlarni qayta ishlab, harakatlarni muvofiqlashtiradi, endokrin tizimi gormonlar orqali turli a'zolarning faoliyatini tartibga soladi, immun tizimi organizmni kasalliklardan himoya qiladi.
Integratsiya jarayoni har doim ham oson kechmaydi va turli to'siqlarga duch kelishi mumkin. Ijtimoiy integratsiya holatida bu kamsitish, stereotiplar, madaniy farqlar va til bilmaslik kabi muammolar bo'lishi mumkin.
Iqtisodiy integratsiya holatida bu protektsionizm, tariflar, standartlarning farqi va raqobatning kuchayishi kabi muammolar bo'lishi mumkin.
Siyosiy integratsiya holatida bu suverenitetni yo'qotish qo'rquvi, milliy manfaatlar to'qnashuvi va siyosiy barqarorlikning yo'qligi kabi muammolar bo'lishi mumkin. Shunga qaramay, integratsiya jarayoni jamiyat va...