MP3 (MPEG1 Audio Layer 3 yoki MPEG2 Audio Layer 3) – raqamli audio ma'lumotlarni saqlash va uzatish uchun mo'ljallangan audio kodlash formati. U keng tarqalgan va musiqa va boshqa audio fayllarni siqishning eng mashhur usullaridan biri hisoblanadi.
MP3 fayllari hajmini sezilarli darajada kamaytirish uchun psixoakustik modellar yordamida inson qulog'i sezmaydigan audio ma'lumotlarni yo'q qiladi. Bu, fayl hajmini kamaytirgan holda, qabul qilinadigan sifatni saqlab qolish imkonini beradi.
Siqish darajasi turli xil bitreytlarda sozlanishi mumkin, yuqori bitreytlar yaxshiroq sifatni ta'minlaydi, lekin fayl hajmi kattaroq bo'ladi.
MP3 formatining asosiy afzalliklari: Fayl hajmining kichikligi: MP3 fayllari odatda WAV yoki AIFF kabi siqilmagan audio formatlaridan ancha kichikdir, bu esa ularni saqlash va tarqatishni osonlashtiradi.
Keng tarqalganligi: MP3 formatini ko'plab qurilmalar va dasturlar qo'llabquvvatlaydi, shu jumladan kompyuterlar, smartfonlar, MP3 pleerlar va avtomobil audio tizimlari. Qulaylik: MP3 fayllarini yaratish, tahrirlash va tinglash oson.
MP3 formatining kamchiliklari: Sifat yo'qolishi: MP3 fayllari ma'lumotlarni yo'qotish orqali siqiladi, bu esa original audio yozuvning sifatini biroz pasaytiradi. Yuqori bitreytlarda sifat yo'qolishi deyarli sezilmaydi, lekin past bitreytlarda sezilarli bo'lishi mumkin.
Patentlar: MP3 formatining ayrim texnologiyalari patentlangan bo'lib, bu formatdan tijorat maqsadlarida foydalanish uchun litsenziya talab qilishi mumkin. Garchi ko'p patentlar muddati tugagan bo'lsada, bu ba'zi foydalanuvchilar uchun muammo bo'lishi mumkin.
MP3 formatining tarixi 1980 yillarning oxirida boshlangan. Fraunhofer IIS institutining olimlari Karlheinz Brandenburg va uning jamoasi audio siqish algoritmini ishlab chiqish ustida ishladilar. 1993 yilda MPEG1 audio standarti nashr etildi, uning bir qismi Layer 3 (MP3) edi.
Keyinchalik, 1997 yilda MPEG2 audio standarti e'lon qilindi, bu ham MP3 formatini o'z ichiga olgan. MP3 formatining mashhurligi 1990 yillarning oxiri va 2000 yillarning boshlarida Internetning rivojlanishi bilan keskin o'sdi.
Fayllarni almashish platformalari, masalan, Napster, MP3 fayllarini tarqatishni osonlashtirdi va musiqa sanoatiga katta ta'sir ko'rsatdi. Bugungi kunda MP3 hali ham keng qo'llaniladi, garchi AAC, Ogg Vorbis va FLAC kabi yangi audio formatlar paydo bo'lgan bo'lsa ham.
AAC (Advanced Audio Coding) odatda MP3 ga qaraganda yuqori sifatni ta'minlaydi va Apple tomonidan keng qo'llaniladi. Ogg Vorbis bu ochiq kodli, patentlarsiz format bo'lib, sifat va samaradorlikni ta'minlaydi.
FLAC (Free Lossless Audio Codec) bu hech qanday ma'lumot yo'qotmasdan audio fayllarini siqadigan format bo'lib, yuqori sifatli audio uchun afzal qilingan tanlovdir.
Shunga qaramay, MP3 formatining keng tarqalganligi va universal mosligi uni ko'plab foydalanuvchilar va qurilmalar uchun qulay tanlov bo'lib qolishiga imkon beradi. U ayniqsa, xotira hajmi cheklangan qurilmalarda yoki fayllarni tezda yuklab olish va ulashish zarur bo'lganda foydalidir.