Kompyuter – bu ma'lumotlarni qabul qilish, saqlash, qayta ishlash va natijalarni chiqarish uchun mo'ljallangan elektron qurilma. U insonning ishtirokisiz yoki minimal ishtiroki bilan murakkab hisoblashlarni, mantiqiy operatsiyalarni va ma'lumotlarni boshqarishni amalga oshirishi mumkin.
Kompyuterlar turli sohalarda, jumladan, fan, ta'lim, tibbiyot, muhandislik, biznes va ko'ngilochar sanoatida keng qo'llaniladi. Ular kundalik vazifalarni avtomatlashtirish, ma'lumotlarni tahlil qilish, murakkab muammolarni hal qilish va aloqa vositasi sifatida xizmat qiladi.
Kompyuterning asosiy qismlari: 1. Markaziy protsessor (CPU) : Kompyuterning "miyyasi" bo'lib, buyruqlarni bajaradi va ma'lumotlarni qayta ishlaydi.
U arifmetik va mantiqiy operatsiyalarni bajaruvchi hisoblash qurilmasi (ALU) va buyruqlarni ketmaket bajarilishini nazorat qiluvchi boshqaruv qurilmasidan (CU) iborat. 2. Xotira: Ma'lumotlar va dasturlarni vaqtinchalik saqlash uchun ishlatiladi.
Asosiy xotira (RAM) va doimiy xotira (ROM) kabi turlarga bo'linadi. RAM kompyuter ishlayotganida ma'lumotlarni tezkor saqlash imkoniyatini beradi, ROM esa kompyuterning asosiy ishga tushirish dasturlarini saqlaydi. 3.
Kiritish qurilmalari: Foydalanuvchidan kompyuterga ma'lumot kiritish uchun ishlatiladi. Bularga klaviatura, sichqoncha, skaner, mikrofon va boshqalar kiradi. 4. Chiqarish qurilmalari: Kompyuter tomonidan qayta ishlangan ma'lumotlarni foydalanuvchiga taqdim etish uchun ishlatiladi.
Bularga monitor, printer, karnay va boshqalar kiradi. 5. Saqlash qurilmalari: Ma'lumotlarni uzoq muddat saqlash uchun ishlatiladi. Bularga qattiq disklar (HDD), qattiq holatli disklar (SSD), USB flesh xotiralar va optik disklar (CD, DVD, Bluray) kiradi.
Kompyuterlar apparat (hardware) va dasturiy ta'minot (software) dan iborat. Apparat – bu kompyuterning jismoniy qismlari, dasturiy ta'minot esa kompyuterga nima qilishni buyuradigan dasturlar va ko'rsatmalardir. Kompyuterlar turlari: 1.
Shaxsiy kompyuterlar (PK) : Uyda, ofisda va ta'lim muassasalarida keng qo'llaniladigan kompyuterlarning eng keng tarqalgan turi. Bularga stol kompyuterlari (desktop) va noutbuklar (laptop) kiradi. 2.
Serverlar: Tarmoqdagi boshqa kompyuterlarga xizmat ko'rsatish uchun mo'ljallangan kuchli kompyuterlar. Ular katta hajmdagi ma'lumotlarni saqlash va qayta ishlash qobiliyatiga ega. 3.
Mainframe kompyuterlar: Katta tashkilotlarda katta hajmdagi ma'lumotlarni qayta ishlash uchun ishlatiladigan juda kuchli kompyuterlar. 4. Superkompyuterlar: Ilmiy tadqiqotlar, obhavo prognozlari va boshqa murakkab hisoblashlarni talab qiladigan vazifalar uchun ishlatiladigan eng kuchli kompyuterlar.
5. Mobil qurilmalar: Smartfonlar, planshetlar va boshqa ko'chma qurilmalar, ular ham kompyuterlarning bir turi hisoblanadi. Ular kichik o'lchamlari va qulayligi bilan ajralib turadi. Kompyuter texnologiyalari doimiy ravishda rivojlanib bormoqda.
Yangi avlod kompyuterlari tezroq, kuchliroq va samaraliroq bo'lib, sun'iy intellekt, mashinaviy o'rganish va katta ma'lumotlarni tahlil qilish kabi sohalarda yangi imkoniyatlar yaratmoqda.
Kompyuter savodxonligi zamonaviy jamiyatda muhim ahamiyatga ega, chunki u shaxsiy va professional hayotda muvaffaqiyatga erishish uchun zarur bo'lgan ko'nikmalarni ta'minlaydi.