YaTT

YaTT (yakka tartibdagi tadbirkor) Yakka tartibdagi tadbirkorlik (YaTT) – jismoniy shaxs tomonidan amalga oshiriladigan, yuridik shaxs tashkil etmagan holda tadbirkorlik faoliyatidir.

YaTT Oʻzbekiston Respublikasi qonunchiligi bilan tartibga solinadi va tadbirkorlik faoliyatini yengillashtirish maqsadida yaratilgan.

YaTTning afzalliklari: YaTTning bir qator afzalliklari mavjud, jumladan: Ro'yxatga olishning soddaligi: YaTTni ro'yxatga olish jarayoni yuridik shaxsni ro'yxatga olishga nisbatan ancha sodda va tezdir.

Bu, ayniqsa, tadbirkorlik faoliyatini boshlash uchun kam vaqt va mablag'ga ega bo'lganlar uchun muhimdir. Boshqaruvning soddaligi: YaTT o'z faoliyatini yuridik shaxslarga nisbatan soddaroq boshqaradi. Buxgalteriya hisobi va soliq hisobotlari ham soddalashtirilgan tartibda olib boriladi.

Foydani tasarruf etish erkinligi: YaTT o'z faoliyatidan olgan foydani shaxsiy ehtiyojlari uchun erkin tasarruf etishi mumkin. Yuridik shaxslarda esa foyda ta'sischilar o'rtasida dividendlar shaklida taqsimlanadi va bu jarayon soliqqa tortilishi mumkin.

Soliq imtiyozlari: O'zbekiston Respublikasida YaTTlar uchun soliq imtiyozlari mavjud. Masalan, ayrim faoliyat turlari bo'yicha qat'iy belgilangan soliq stavkalari qo'llanilishi mumkin.

Muqobil usullarning mavjudligi: YaTTga savdo majmuasida do'kon ochish uchun to'g'ridanto'g'ri ruxsat berilmasligi mumkin, biroq u yerni ijaraga olgan yuridik shaxs bilan subijara shartnomasini tuzishi mumkin.

YaTTning kamchiliklari: Afzalliklar bilan bir qatorda, YaTTning kamchiliklari ham mavjud: Cheklanmagan javobgarlik: YaTT o'z majburiyatlari bo'yicha butun molmulki bilan javob beradi. Bu degani, agar YaTT o'z qarzlarini to'lay olmasa, kreditorlar uning shaxsiy molmulkini ham undirishi mumkin.

Yuridik shaxslarda esa ta'sischilar faqat o'zlarining ustav kapitalidagi hissasi doirasida javobgar bo'ladilar. Kredit olishning qiyinligi: YaTTga yirik kredit olish yuridik shaxslarga nisbatan qiyinroq bo'lishi mumkin.

Chunki banklar YaTTning moliyaviy barqarorligini baholashda ehtiyotkorlik bilan yondashadilar. Faoliyatning cheklangan turlari: O'zbekiston Respublikasi qonunchiligiga ko'ra, YaTTlar uchun faoliyatning ayrim turlari cheklangan yoki taqiqlangan bo'lishi mumkin.

Masalan, alkogol mahsulotlari ishlab chiqarish yoki sotish kabi faoliyat turlari faqat yuridik shaxslar tomonidan amalga oshiriladi.

Kengayish imkoniyatlarining cheklanganligi: YaTT sifatida faoliyat yuritish, yirik loyihalarni amalga oshirish va biznesni kengaytirish imkoniyatlarini cheklashi mumkin. YaTTni ro'yxatga olish: YaTTni ro'yxatga olish O'zbekiston Respublikasi Davlat xizmatlari markazlari orqali amalga oshiriladi.

Ro'yxatga olish uchun quyidagi hujjatlar talab etiladi: Ariza Shaxsni tasdiqlovchi hujjat (pasport) Davlat boji to'langanligi haqida kvitansiya Ro'yxatga olish jarayoni bir necha kun ichida amalga oshiriladi. Ro'yxatdan o'tgandan so'ng, YaTT guvohnoma oladi va o'z faoliyatini boshlashi mumkin.

YaTTning faoliyatini to'xtatish: YaTT o'z faoliyatini o'z tashabbusi bilan yoki qonunchilikda belgilangan asoslarga ko'ra to'xtatishi mumkin. Faoliyatni to'xtatish uchun Davlat xizmatlari markaziga ariza topshiriladi va qonunchilikda belgilangan tartibda hisobkitoblar amalga oshiriladi.

Xulosa: YaTT – tadbirkorlik faoliyatini boshlash uchun qulay shakl bo'lib, ayniqsa, kichik biznes uchun mos keladi. Biroq, cheklanmagan javobgarlik va faoliyat turlarining cheklanganligi kabi kamchiliklarni ham hisobga olish zarur.

O'z biznesini boshlashdan oldin, har bir shaxs YaTTning afzalliklari va kamchiliklarini diqqat bilan o'rganib chiqishi va o'z ehtiyojlariga mos keladigan tashkiliyhuquqiy shaklni tanlashi lozim. Bundan tashqari, soliq va huquqiy masalalar bo'yicha mutaxassislar bilan maslahatlashish tavsiya etiladi.