REINKARNATSIYA

Reinkarnatsiya (qayta tug‘ilish) — ko‘plab dinlar va falsafiy tizimlarda mavjud bo‘lgan tushuncha bo‘lib, unga ko‘ra jonzot o‘limidan so‘ng uning mohiyati (jon, ruh, ong) boshqa jismda yoki shaklda qayta tug‘iladi.

Bu jarayon ko‘pincha abadiy davra sifatida tasvirlanadi, unda tirik mavjudotlar qaytaqayta tug‘ilib, yashab, o‘ladi. Reinkarnatsiya g‘oyasi ko‘plab qadimgi madaniyatlarda, jumladan, Qadimgi Misr, Yunoniston va Hindistonda mavjud bo‘lgan.

U, ayniqsa, hinduiylik, buddizm, jaynizm va sikxizm kabi dinlarda muhim rol o‘ynaydi. Ushbu dinlarda reinkarnatsiya karma qonuni bilan chambarchas bog‘liq.

Karma — bu har bir harakatning oqibati borligi, yaxshi amallar yaxshi natijalarga, yomon amallar esa yomon natijalarga olib kelishi haqidagi tushunchadir. Shunday qilib, jonzotning keyingi hayotidagi holati uning oldingi hayotida qilgan amallari bilan belgilanadi.

Hinduiylikda reinkarnatsiya samsara deb ataladigan abadiy tug‘ilish, o‘lim va qayta tug‘ilish davrasining bir qismi hisoblanadi. Maqsad — bu davradan ozod bo‘lish (moksha) va oliy haqiqat bilan birlashishdir.

Buddizmda ham reinkarnatsiya muhim ahamiyatga ega, ammo u hinduiylikdan farqli talqin etiladi. Buddizmda doimiy "jon" yoki "ruh" tushunchasi yo‘q, aksincha, qayta tug‘ilish ongli oqimning uzluksizligi sifatida tushuniladi.

Maqsad — bu azobuqubatlardan ozod bo‘lish (nirvana) va qayta tug‘ilish davrasini to‘xtatishdir. Reinkarnatsiya g‘oyasi ko‘plab falsafiy munozaralarga sabab bo‘lgan.

Ba’zi faylasuflar reinkarnatsiyani adolatli dunyoqarash sifatida qabul qiladilar, unda har bir inson o‘z amallari uchun javobgar bo‘ladi. Boshqalar esa reinkarnatsiyani ilmiy dalillar bilan tasdiqlashning imkoni yo‘qligini ta’kidlaydilar.

G‘arbda reinkarnatsiya g‘oyasi XIX asrda teosofiya va spiritizm kabi harakatlar orqali keng tarqaldi. Bugungi kunda reinkarnatsiya ko‘plab odamlar tomonidan e’tirof etiladi, hatto ular hech qanday aniq dinga mansub bo‘lmasalar ham.

Ko‘plab odamlar o‘tmish hayotlari haqida xotiralari borligini da’vo qiladilar va bu da’volar reinkarnatsiya haqiqatiga dalil sifatida keltiriladi. Biroq, bunday da’volar ilmiy jihatdan isbotlanmagan va ko‘pincha psixologik fenomenlar bilan bog‘liq deb hisoblanadi.

Reinkarnatsiya — bu murakkab va ko‘p qirrali tushuncha bo‘lib, u ko‘plab madaniyatlar va dinlarda muhim rol o‘ynaydi. U insonning hayoti va o‘limi haqidagi savollarga javob berishga urinadi va odamlarga o‘z amallarining ahamiyatini anglashga yordam beradi.

Reinkarnatsiyaga ishonish yoki ishonmaslik har bir shaxsning shaxsiy tanlovidir.