Dori

Dori, tibbiyotda ishlatiladigan modda yoki moddalar aralashmasi bo‘lib, kasalliklarni davolash, oldini olish yoki tashxislash uchun mo‘ljallangan. Dorilar inson organizmiga ta’sir etib, uning fiziologik yoki psixologik holatini o‘zgartirishi mumkin.

Dorilarning kelib chiqishi juda xilmaxil bo‘lishi mumkin. Ular tabiiy manbalardan, masalan, o‘simliklar, hayvonlar yoki mikroorganizmlardan olinishi mumkin. Bundan tashqari, dorilar sintetik yo‘l bilan, ya’ni laboratoriya sharoitida kimyoviy sintez orqali ham yaratilishi mumkin.

Ba’zi dorilar yarimsintetik bo‘ladi, ya’ni tabiiy manbadan olingan modda kimyoviy yo‘l bilan o‘zgartiriladi. Dorilarning ta’sir mexanizmi juda murakkab va xilmaxildir.

Ko‘pchilik dorilar organizmdagi ma’lum bir molekulyar nishonga, masalan, reseptorlar, fermentlar yoki ion kanallariga bog‘lanib ta’sir ko‘rsatadi. Dori nishonga bog‘langandan so‘ng, u hujayra ichida bir qator o‘zgarishlarni keltirib chiqaradi, bu esa oxiroqibatda terapevtik ta’sirga olib keladi.

Dorilar turli xil shakllarda mavjud bo‘lishi mumkin, masalan, tabletkalar, kapsulalar, in’ektsiya eritmalari, malhamlar, kremlar, suppozitoriylar va boshqalar. Dori shakli uning qanday qabul qilinishi va organizmga qanday taqsimlanishiga ta’sir qiladi.

Dorilarning dozasi va qabul qilish tartibi juda muhim ahamiyatga ega. Dori kerakli miqdorda va kerakli vaqtda qabul qilinganda, u eng samarali bo‘ladi. Dozani oshirib yuborish toksik ta’sirga olib kelishi mumkin, dozani kamaytirish esa davolash samarasini kamaytiradi.

Dorilarning nojo‘ya ta’sirlari ham bo‘lishi mumkin. Nojo‘ya ta’sirlar dori organizmga ko‘rsatadigan istalmagan ta’sirlardir.

Ba’zi nojo‘ya ta’sirlar yengil bo‘lishi mumkin, masalan, ko‘ngil aynishi yoki bosh og‘rig‘i, boshqa nojo‘ya ta’sirlar esa jiddiyroq bo‘lishi mumkin, masalan, allergik reaktsiyalar yoki organlarning shikastlanishi.

Dorilarni ishlab chiqish va klinik amaliyotga joriy etish juda uzoq va qimmat jarayondir. Yangi dorilar, odatda, laboratoriya sinovlaridan, hayvonlarda sinovlardan va keyin odamlarda klinik sinovlardan o‘tadi. Klinik sinovlar dorining xavfsizligi va samaradorligini baholash uchun o‘tkaziladi.

Agar dori barcha sinovlardan muvaffaqiyatli o‘tsa, u ro‘yxatga olinadi va sotuvga chiqariladi. Dorilar tibbiyotda muhim rol o‘ynaydi. Ular kasalliklarni davolash, oldini olish va tashxislashda yordam beradi. Dorilar tufayli millionlab odamlarning hayoti saqlab qolingan va sifatliroq bo‘lgan.

Biroq, dorilarni to‘g‘ri ishlatish va ularning nojo‘ya ta’sirlari haqida xabardor bo‘lish juda muhim. Shuning uchun, dorilarni faqat shifokorning ko‘rsatmasi bilan qabul qilish kerak. Dorilarni saqlash ham muhim ahamiyatga ega.

Dorilar yorug‘likdan, issiqlikdan va namlikdan himoyalangan joyda saqlanishi kerak. Dorilar bolalar qo‘li yetmaydigan joyda saqlanishi kerak. Muddati o‘tgan dorilarni ishlatish tavsiya etilmaydi.

Dorilar to‘g‘risida ma’lumot olish uchun shifokorga, farmatsevtga yoki ishonchli tibbiyot vebsaytlariga murojaat qilish mumkin. Dorilar haqida to‘g‘ri ma’lumotga ega bo‘lish, ularni to‘g‘ri ishlatish va sog‘liqni saqlash uchun juda muhimdir. Dorilarning turlari juda ko'p.

Antibiotiklar bakterial infektsiyalarni davolash uchun ishlatiladi. Og'riq qoldiruvchi dorilar og'riqni kamaytirish uchun ishlatiladi. Antidepressantlar depressiyani davolash uchun ishlatiladi. Antigistaminlar allergik reaktsiyalarni davolash uchun ishlatiladi. Va hokazo.

Har bir dori turi ma'lum bir kasallik yoki holatni davolash uchun mo'ljallangan. Dorilarni qabul qilishda shifokorning ko'rsatmalariga qat'iy rioya qilish kerak. Dozani o'zgartirish yoki dorilarni to'xtatishdan oldin shifokor bilan maslahatlashish kerak.

Agar dori qabul qilgandan so'ng nojo'ya ta'sirlar paydo bo'lsa, darhol shifokorga xabar berish kerak. Dorilar bu kuchli vosita, lekin ularni to'g'ri ishlatish kerak. Dorilar haqida to'g'ri ma'lumotga ega bo'lish, ularni to'g'ri ishlatish va sog'liqni saqlash uchun juda muhimdir.